یک بیابان و این همه تعریف

چندی پیش مطلبی را به نقل از هانز ینی (خاکشناس ) خواندم که برایم جالب بود بدین مضمون :

" شرم آور است که قادر نیستیم بر روی اینکه خاک چیست توافق کنیم. در این مورد خاک شناسان تنها نیستند. زیست شناسان در تعریف حیات و فیلسوفان در تعریف فلسفه نیز چنین می باشند."

و من در این مطلب پیش رو قصد دارم که لااقل به دکتر ینی بگویم که آن سه گروهی که شما فرمودید تنها ی تنها نیستند و متخصصین علوم بیابان هم هنوز به یک تعریف درست و کاملی از بیابان نرسیده اند، و شاید بتوان گفت که هر کسی می تواند بیابان را تعریف کند. و حضرت مولانا برای خودش و دلش گفته است که :

هر کسی از ظن خود شد یار من * ** * * از درون خود نجست اسرار من

در کل من قصد ندارم که بگویم ایا ارایه این همه تعریف جور و واجور از بیابان درست است یا غلط. و فقط می خواهم بگویم که بیابان را هر چه که تعریف و تعبیر می کنیم به نظر من باید با این جمله شروع شود که :

بیابان، سرزمینی است با قابلیت های فراوان ........

و اما تعریف های که از بیابان شده است !

از دیدگاه اقلیم شناسان بیابان به سرزمینی گفته می شود که متوسط باران سالانه آن کمتر از 50 میلیمتر است و امکان دارد در طول یک سال یا سالها در آن بارندگی صورت نگیرد، و بارش چندین سال آن ظرف چند روز یا حتی چند ساعت ببارد. و ممکن است میزان تبخیر و تعرق مطلق سالانه آن به حدود صد برابر مقدار بارش سالانه برسد.

تعریف بیابان از دیدگاه ژئومورفولوگها ؛ بیابان سرزمینی است که از نظر پوشش گیاهی فقیر و در آن فرسایش آبی و بادی شدید باشد.

تعریف بیابان از دیدگاه اکولوژیست ها ؛ بیابان سرزمینی است که در آن فعالیت و تولیدات موجودات زنده (انسان، حیوان و گیاه) کم است

در تعریف دیگر ؛ بیابان به یک منطقه وسیع ،‌که از نظر پوشش گیاهی بسیار فقیر و مساحت های وسیعی از آن به کلی فاقد گیاه باشد اطلاق می گردد.

در یک تعریف ساده ؛ به خشک ترین نقطه یا نواحی بر روی زمین بیابان می گویند.

و همین طور می توان گفت که بیابان یک سرزمین وسیع است با خشک ترین اقلیم در سطح کره زمین.

در لایحه جامع منابع طبیعی و آبخیزداری که توسط هیئت دولت ارایه شده است بیابان این گونه تعریف شده است. بیابان عبارت است از مناطق دارای اقالیم فراخشک و خشک،که میزان بارندگی متوسط سالانه آن کمتر از 150 میلیمتر و درصد پوشش گیاهی چند ساله آن در حالت طبیعی کمتر از 5 درصد است

و اما طبق تعریف های عمومی بیابان منطقه ای است که از نظر زمین شناسی و اقلیمی شرایط نامناسب برای زندگی جانوران و گیاهان را دارد (ناطقی 1379)